Wypadanie dysku to – według terminologii medycznej – przepuklina krążka międzykręgowego (potocznie: dysku), która najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowo-krzyżowego.
Dysk amortyzuje obciążenia, na które kręgosłup narażony jest każdego dnia. Krążek międzykręgowy zbudowany jest m.in. z jądra miażdżystego, które – w pewnych okolicznościach – może wysuwać się poza przestrzeń międzykręgową, przyczyniając się do ucisku na rdzeń kręgowy lub okoliczne korzenie nerwowe.
U podstaw tej patologii leżeć mogą urazy lub przewlekłe przeciążenia kręgosłupa. Sprzyja jej nieprawidłowa masa ciała (nadwaga, otyłość), a także siedzący tryb życia i niedostateczna aktywność fizyczna. (1,2,3)
Przepuklina krążka międzykręgowego – co to takiego?
Krążki międzykręgowe to struktury chrzęstno-włókniste, które – ze względu na kształt – są podobne do dysku. Składają się z pierścienia włóknistego, który otacza galaretowate, elastyczne jądro miażdżyste.
Zadanie krążków międzykręgowych (potocznie zwanych dyskami) polega na przenoszeniu i amortyzacji sił, jakie oddziałują na kręgosłup. Pod wpływem różnych czynników (m.in. procesu zwyrodnieniowego, nadmiernego obciążenia) włókna pierścienia włóknistego osłabiają się i pękają, a jądro miażdżyste przesuwa się (z reguły w stronę korzeni nerwowych).
Kiedy jądro zaczyna wywierać ucisk na korzenie nerwowe w kanale kręgowym, może wywołać szereg dolegliwości: prócz bólu kręgosłupa – również ból promieniujący najczęściej do pośladka, uda i podudzi, niekiedy do stopy (to tzw. rwa kulszowa). (2,3)
Czasem struktura pierścienia włóknistego ulega całkowitemu przerwaniu, a fragment jądra miażdżystego zostaje „wypchnięty” na zewnątrz, do światła kanału kręgowego, uszkadzając korzenie nerwowe. Ten stan potocznie określa się właśnie mianem „wypadnięcia dysku”, a w terminologii medycznej – przepukliną jądra miażdżystego krążka międzykręgowego.
Patologia może objawiać się nie tylko bólem – często towarzyszą jej objawy neurologiczne wynikające z upośledzenia czynności nerwów (w następstwie ucisku). Do dolegliwości czasem dołączają zaburzenia czucia w obrębie skóry kończyny dolnej, osłabienie odruchów głębokich bądź niedowłady (stopy). (3)
Przyczyny wypadania dysku
Przepuklina krążka międzykręgowego może mieć podłoże genetyczne. Co prawda, często patologia ta powstaje w wyniku zginania się, schylania lub podnoszenia ciężarów, jednak w wielu przypadkach nie jest następstwem żadnego urazu. Wówczas przyczyn wypadania dysku szukać należy w procesach zwyrodnieniowych (m.in. zwyrodnieniu jądra miażdżystego, pierścienia włóknistego).
Nierzadko do wypadnięcia krążka dochodzi w godzinach porannych (po przebudzeniu) na skutek odwodnienia jego struktur i wyższego ciśnienia wewnątrzkrążkowego w nocy. (1,4)
Na powstanie przepukliny krążka międzykręgowego mogą również wpływać wady rozwojowe kręgosłupa, nieprawidłowości w budowie kanału międzykręgowego, osłabienie siły mięśniowej, brak aktywności ruchowej i niekorzystne zmiany neuronalne (ubytek neuronów).
Z wiekiem zmniejsza się stabilność struktur stawowych, dochodzi do ich degeneracji, a podatność na urazy, mikrourazy i przeciążenia zdecydowanie się zwiększa. (4)
Jak leczyć przepuklinę krążka międzykręgowego?
Osoby, które zaobserwowały u siebie objawy wskazujące na przepuklinę krążka międzykręgowego, powinny zgłosić się do lekarza. W okresie ostrego bólu stosuje się przede wszystkim leczenie zachowawcze. Postępowanie obejmuje odciążenie kręgosłupa, podawanie leków, przeciwbólowych i przeciwzapalnych, czasem także leków rozluźniających mięśnie.
Kolejnym etapem terapii są zabiegi fizykoterapeutyczne i rehabilitacyjne. W rzadkich przypadkach konieczne okazuje się leczenie operacyjne, np. mikrodiscektomia (usunięcie fragmentu jądra miażdżystego, który wypadł z kanału kręgowego). (3)
Profilaktyka przepukliny krążka międzykręgowego polega na unikaniu niekorzystnych wstrząsów, wibracji, a także redukcji niepożądanych obciążeń kręgosłupa. Zaleca się większą i systematyczną aktywność fizyczną (należy pamiętać m.in. o wykonywaniu ćwiczeń aerobowych oraz ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha i mięśnie przykręgosłupowe). Osoby, które mają problemy z nadwagą lub otyłością powinny dążyć do unormowania masy ciała. (3)
Źródła:
- Milanow I. Zespół bólowy kręgosłupa. Pediatr Med Rodz. 2014; 10 (3): 253–264.
- Maciejczak A. Protruzja a przepuklina krążka międzykręgowego. https://zapytajlekarza.mp.pl/lista/show.html?id=119376, data dostępu: 19.02.2018.
- Pietraszko W. Rwa kulszowa. https://neurologia.mp.pl/choroby/150605,rwa-kulszowa, data dostępu: 19.02.2018.
- Styczyński T. Postępy w leczeniu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Reumatologia. 2013; 51 (6): 429–436.
