Czym jest miażdżyca, jakie daje objawy? Przyczyny i leczenie choroby zapalnej tętnic.

Miażdżyca to przewlekła choroba zapalna tętnic, której jedną z przyczyn może być zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL. Może przebiegać bezobjawowo albo prowadzić do występowania innych chorób układu sercowo-naczyniowego np. zawału serca i udaru mózgu.

Dowiedz się jakie są przyczyny miażdżycy, jej objawy, a także jak zapobiegać rozwojowi tej choroby dzięki m.in. prawidłowej diecie.
Może wydawać Ci się, że problem miażdżycy Cię nie dotyczy: prowadzisz zdrowy styl życia, dbasz o to, co jesz, uprawiasz sport i regularnie się badasz. Tymczasem zmiany miażdżycowe rozwijają się u wszystkich ludzi i mogą się pojawić już we wczesnym dzieciństwie. Tempo rozwoju choroby jest indywidualne, zależy jednak od wielu czynników ryzyka i stopnia ich nasilenia.

Sprawdź, które z nich Cię dotyczą i jakie działania profilaktyczne możesz podjąć, by zapobiec rozwojowi miażdżycy w Twoich tętnicach.

Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca jest chorobą tętnic wywołaną między innymi przez zbyt wysoki poziom cholesterolu o małej gęstości (LDL) we krwi. Na czym dokładnie to polega? Ściany tętnic wyścielone są śródbłonkiem, który hamuje przenikanie do nich małych drobin substancji biologicznych nierozpuszczalnych w osoczu. Gdy dojdzie do uszkodzenia śródbłonka (np. na skutek substancji zawartych w dymie tytoniowym czy wpływu nadciśnienia tętniczego), lipoproteiny LDL mogą przenikać przez niego i powodować odkładanie cząsteczek cholesterolu. Tam łączą się z innymi substancjami w złogi i tworzą tzw. blaszkę miażdżycową, która oblepia naczynie krwionośne od wewnątrz. Prowadzi to do zwężenia światła tętnicy i stopniowej utraty przez nią elastyczności, a w efekcie ograniczenia przepływu krwi.

W przypadku młodej blaszki miażdżycowej łatwo o pęknięcie, co może skutkować powstaniem zakrzepu zamykającego tętnicę. Starsze są stabilne i coraz bardziej zwężają światło tętnicy. Powikłaniami miażdżycy mogą więc być: zawał mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca (czyli wieńcowa), udar, niewydolność żylna. Warto pamiętać, że choroby układu sercowo-naczyniowego są najczęstszymi przyczynami zgonów i hospitacji w Polsce oraz Europie¹.

Komu grozi rozwój miażdżycy?

Choroba miażdżycowa – jak już wspominano – może rozwijać się od najmłodszych lat. Odczuwalne objawy pojawiają się jednak zazwyczaj dopiero między 50. a 60. rokiem życia. Chociaż jeszcze do niedawna schorzenie to występowało przede wszystkim u starszych mężczyzn, to w ostatnich latach widać istotną zmianę. Zawały serca spowodowane miażdżycą naczyń wieńcowych dotykają coraz częściej także kobiety i młodsze osoby.

Mówi się, że miażdżyca to choroba cywilizacyjna. Oznacza to, że rozwija się przede wszystkim na skutek współczesnego niezdrowego stylu życia. Z tego względu główne czynniki ryzyka miażdżycy to:

1. wysoki poziom cholesterolu LDL,
2. nieprawidłowe żywienie (np. wysokie spożycie tłuszczów nasyconych i niskie spożycie błonnika pokarmowego.)
3. palenie tytoniu,
4. niska aktywność fizyczna,
5. nadciśnienie tętnicze,
6. stan przedcukrzycowy lub cukrzyca typu 2,
7. nadwaga lub otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna.

 

Objawy miażdżycy

Ze względu na to, że choroba rozwija się w tętnicach doprowadzających krew do poszczególnych narządów, to i objawy mogą być różne i zależeć od naczynia tętniczego, którego funkcje zostały najbardziej upośledzone:

• Objawem zatkanych tętnic wieńcowych – czyli tych, które zaopatrują w krew mięsień sercowy – jest ból w klatce piersiowej (pojawia się za mostkiem i promieniuje w różnych kierunkach), nieprawidłowa praca serca, czasem drętwienie kończyn. Pojawia się po wysiłku fizycznym, w stresującej sytuacji, trwa kilka minut i mija w stanie spoczynku. Jeśli blaszka miażdżycowa pęknie, powstaje zakrzep, który może doprowadzić do martwicy mięśnia sercowego, czyli do zawału.
• W przypadku miażdżycy kończyn dolnych, czyli tętnic doprowadzających krew do nóg, występuje tzw. chromanie przestankowe. To ból mięśni podudzia (łydek) w trakcie marszu czy biegu, czasem odczuwany jako drętwienie czy sztywnienie mięśni. Jego ważną cechą jest to, że pojawia się regularnie po przebyciu określonego dystansu (np. wchodzenia po schodach), zmusza chorego do zatrzymania się i ustępuje samoistnie po kilkudziesięciu sekundach lub kilku minutach odpoczynku.
• Miażdżyca tętnic szyjnych lub kręgowych może być bezobjawowa lub objawowa. Objawowe zwężenie tętnicy szyjnej oznacza, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy wystąpiły przejściowe lub trwałe objawy niedokrwienia mózgu: zaburzenia ruchowe lub czuciowe, zawroty głowy, zaburzenia mowy lub zaburzenia widzenia.
• Zwężeniu tętnic nerkowych towarzyszy nadciśnienie tętnicze, pogorszona czynność nerek, a także zmęczenie, utrata apetytu, zmiana częstotliwości oddawania moczu, a czasem nawet swędzenie i mdłości.

Profilaktyka i zapobieganie miażdżycy

Profilaktykę miażdżycy, a wraz z nią chorób sercowo-naczyniowych, warto rozpocząć jak najwcześniej, by nie dopuścić do rozwoju choroby i wystąpienia groźnych powikłań. Kluczowe jest tu prowadzenie zdrowego stylu życia: wyeliminowanie palenia tytoniu i ograniczenia spożywania alkoholu, a także właściwa dieta i aktywność fizyczna wprowadzane od najmłodszych lat. Co dokładnie to oznacza?
Zdrowe osoby powinny wykonywać wysiłek aerobowy o umiarkowanej intensywności minimum 150 minut tygodniowo. Sprawdzi się więc jazda na rowerze, marsz, pływanie czy jogging. Dodatkowo co najmniej dwa razy w tygodniu warto dodatkowo wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Już pół godziny aktywności dziennie przez 5 dni w tygodniu przynosi znaczące korzyści dla zdrowia¹.

Najważniejsza jest jednak prawidłowe żywienie. Nie ma tutaj żadnych innowacji – niezbędne jest spożywanie zbilansowanych posiłków bogatych w składniki odżywcze. Ponieważ przyjmowanie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych typu trans może wpływać na podwyższenie poziomu cholesterolu, warto ograniczyć produkty, w których się one znajdują (podroby, kiełbasy, tłuste wędliny, fast foody, tłusty nabiał, słodycze). Zamiast nich postaw na warzywa, owoce, strączki (źródło błonnika), pełnoziarniste produkty zbożowe i tłuszcze roślinne.

Dodatkowo ważnym składnikiem diety powinny być produkty bogate w stanole roślinne. To związki, które częściowo blokują wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego, zwiększając jego wydalanie i tym samym obniżając jego stężenie we krwi. Naturalnie znajdziesz je w produktach roślinnych m.in. w soi, olejach roślinnych, orzechach, niektórych warzywach i owocach.

Leczenie miażdżycy – co warto wiedzieć?

Zupełne cofnięcie zmian miażdżycowych w tętnicach nie jest możliwe, ale działania profilaktyczne mogą zahamować rozwój miażdżycy i utrzymać tętnice w zdrowiu. Wciąż pojawiają się jednak nowe sposoby leczenia. Póki co wiemy, że rozwój tej choroby nie ma ciągłego charakteru, a odpowiedni styl życia i leczenie mogą wpływać na jej przebieg¹.

Dieta przy miażdżycy powinna wyglądać dokładnie tak, jak ta przeciwdziałająca rozwojowi schorzenia. Zwracaj więc uwagę na to, co jesz, ograniczaj tłuszcze trans i nasycone na rzecz tych nienasyconych, stawiaj na produkty pełnoziarniste, sięgaj po żywność bogatą w stanole roślinne. Pamiętaj też o ruchu, ogranicz spożywanie alkoholu, zrezygnuj z papierosów. Jeśli masz nadwagę lub otyłość, koniecznie dąż do prawidłowej masy ciała i w tym celu poproś o pomoc dietetyka i trenera personalnego. Jeśli będą takie wskazania, lekarz może przepisać Ci też leki na miażdżycę. Ich rodzaj zależy od wielu czynników m.in. lokalizacji zmian miażdżycowych czy poziomu ich zaawansowania.