Istnieją również inne rodzaje cholesterolu, które razem z LDL-C, wiążą się z długoterminowym ryzykiem rozwoju chorób układu krążenia o podłożu miażdżycowym (ang. Atherosclerotic Cardiovascular Disease, ASCVD).7 Łącznie nazywamy je cholesterolem niezwiązanym z lipoproteinami o wysokiej gęstości (nie-HDL-C; ang. High-Density Lipoprotein Cholesterol). Aktualne amerykańskie i europejskie wytyczne z zakresu oceny ryzyka rozwoju chorób układu krążenia niezależnego od LDL-C zalecają oznaczenie stężenia cholesterolu nie-HDL (nie-HDL-C = cholesterol całkowity – HDL-C).^{8, 9}

W badaniach wykazano, że codzienne spożywanie 2-3 g estrów stanoli roślinnych obniża stężenie nie-HDL-C o podobną wartość jak w przypadku stężenia LDL-C.^10-14

Niedawno przeprowadzone przez Gylling i wsp. badanie wykazało, że efekt redukujący LDL-C pod wpływem stanoli roślinnych jest zależny od dawki i ustalono, na podstawie zastępczych szacunków, że taka redukcja LDL-C zmniejsza ryzyko zdarzeń ASCVD w zależności od dawki (zdarzenia ASCVD to poważne zdarzenia naczyniowe, do których należy zakończona i niezakończona zgonem choroba wieńcowa, rewaskularyzacja lub udar). Te nowe szacunki wykazały, że codzienne spożywanie 2 g stanoli roślinnych zmniejsza stężenie LDL-C o 0,33 mmol/l, co powinno ograniczyć ryzyko wystąpienia zdarzeń ASCVD o 6,9%. W przypadku codziennego spożywania 3 g stanoli roślinnych wartości szacunkowe wyniosły odpowiednio -0,42 mmol/l i -8,8% (patrz tabela poniżej).15 Zgodnie z wytycznymi UE nie zaleca się spożywania stanoli roślinnych w ilości przekraczającej 3 g dziennie.

Zmiana stężenia LDL-C pod wpływem estrów stanoli roślinnych i ich przewidywany wpływ na ryzyko wystąpienia zdarzeń ASCVD*¹⁵

Podwyższone stężenie cholesterolu we krwi jest głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej

Choroby układu sercowo-naczyniowego są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie.¹ Natomiast najczęstszą przyczyną zgonów wśród chorób układu krążenia jest choroba wieńcowa², która jest wynikiem odkładania się w ścianach naczyń krwionośnych złogów złożonych z lipidów (miażdżyca), powodujących zwężenia światła tętnic i utrudnienie dopływu krwi do serca lub mózgu (zawał mięśnia sercowego lub udar mózgu).²
Do zachorowania na chorobę wieńcową może dojść w wyniku skumulowania takich czynników ryzyka jak:¹⁶

Niektóre spośród czynników ryzyka choroby wieńcowej (np. niezdrowy sposób żywienia lub brak aktywności fizycznej) można kontrolować, a inne (np. czynniki genetyczne i wiek) są niemodyfikowalne. Na szczęście dzięki ścisłej kontroli modyfikowalnych czynników ryzyka można zapobiec aż 80% przedwczesnych zawałów mięśnia sercowego i udarów.¹⁶

Podwyższone stężenie cholesterolu we krwi (hiperlipidemia) jest głównym, dobrze zbadanym, modyfikowalnym czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej. Zwłaszcza LDL-C jest bezpośrednio związany z rozwojem chorób układu krążenia o podłożu miażdżycowym (ASCVD).¹⁷

Na całym świecie żyją miliony osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jedna trzecia wszystkich przypadków choroby wieńcowej na świecie jest związana wyłącznie z wysokim stężeniem cholesterolu³. Szacuje się, że podwyższone stężenie cholesterolu we krwi jest przyczyną 2,6 mln zgonów i około 30 mln lat życia skorygowanych niesprawnością na całym świecie.³

Powszechnie wiadomo, że obniżenie stężenia LDL-C zmniejsza liczbę zdarzeń wieńcowych i ryzyko ich wystąpienia.^4–6

Cholesterol frakcji LDL: im wcześniej, tym lepiej – im mniej, tym lepiej

Udowodniono, że proces miażdżycowy może się ujawnić zanim pojawią się widoczne czynniki ryzyka. W badaniu z 2017 r., prowadzonym z udziałem 1779 uczestników niewykazujących czynników ryzyka chorób układu krążenia, płytka lub zwapnienie naczyń wieńcowych występowało u 49,7% badanych osób.¹⁸
Wyniki tego badania wskazują na występowanie manifestacji klinicznych miażdżycy u wielu osób w średnim wieku ze stężeniem LDL-C powyżej 50–60 mg/dl (1,3–1,6 mmol/l)¹⁸, pomimo tego, że taki wynik jest obecnie uznawany za prawidłowy i zawarty w klinicznych wartościach granicznych. Uzasadnia to konieczność skuteczniejszego obniżania stężenia LDL-C, także u osób bez typowych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.

Seria metaanaliz wykonanych przez Ference i wsp. wykazała, że utrzymywanie niskiego stężenia LDL-C przez całe życie zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej znacznie bardziej niż obniżenie stężenia LDL-C w późniejszym wieku. Długotrwale utrzymujące się niższe stężenie LDL-C we krwi z powodu określonych wariantów genetycznych powodujących obniżenie stężenia LDL-C było związane z 54,5% redukcją ryzyka chorób wieńcowych na każdy mmol/l niższego stężenia LDL-C.19 Badanie dostarczyło istotnych dowodów na przyjęcie profilaktycznego podejścia do redukcji ryzyka choroby wieńcowej przez obniżenie stężenia LDL-C na wcześniejszym etapie życia, np. poprzez modyfikację stylu życia.

Ponadto w trakcie 85. Kongresu Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (ang. European Atherosclerosis Society, EAS) opublikowano konsensus, z którego wynika, że wpływ LDL-C jest skumulowany, co oznacza, że im wyższe oraz im dłużej występujące podwyższone stężenie LDL-C u danej osoby, tym wyższe ryzyko wystąpienia ASCVD.¹⁷ W konsekwencji obniżenie stężenia LDL-C na wczesnym etapie życia zapewnia istotną możliwość redukowania ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego w ciągu całego życia.

Nawet niewielkie zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji LDL może mieć znaczenie

Dobrze znana liniowa zależność między LDL-C i względnym ryzykiem choroby wieńcowej jest spójnie potwierdzana przez badania kliniczne, epidemiologiczne i genetyczne.^{17, 20, 21} Sugeruje ona, że nawet niewielkie redukcje stężenia LDL-C prowadzą do minimalizacji ryzyka zachorowania oraz że dodatkową redukcję ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej można osiągnąć po zmniejszeniu stężenia LDL-C poniżej standardowo zalecanego górnego stężenia LDL-C wynoszącego 115 mg/dl (3,0 mmol/l).

Liniowa zależność między stężeniem LDL-C a bezwzględną częstością zdarzeń CHD na podstawie obszernych dowodów klinicznych. Trendy związków w zakresie pierwotnej i wtórnej profilaktyki praktycznie idealnie nakładają się na siebie.
Na podstawie:
Ference i wsp. 2017.¹⁷
CHD=choroba wieńcowa; LDL-C = lipoproteiny o małej gęstości.

Z tych danych wynika, że każdy spadek stężenia LDL-C o 10 mg/dl (0,26 mmol/l) zmniejsza względne ryzyko choroby wieńcowej o około 10%.17
Badanie IMPROVE-IT dostarczyło mocnych dowodów na to, że obniżenie stężenia LDL-C dzięki ograniczeniu wchłaniania cholesterolu z przewodu pokarmowego prowadzi do oczekiwanego zmniejszenia ryzyka poważnych zdarzeń naczyniowych.⁶

Zależność między obniżeniem stężenia LDL-C a częstością zdarzeń wieńcowych.
Na podstawie: Cannon i wsp. 2015.⁶
LDL-C = lipoproteiny o małej gęstośc

Dane z badania IMPROVE-IT – litery od a do n oznaczają następujące badania:

a: Gruppo Italiano per lo Studio della Sopravvivenza nell’Infarto Miocardico (GISSI Prevenzione); b: Antihypertensive and Lipid-Lowering Treatment to Prevent Heart Attack Trial–Lipid Lowering Trial (ALLHAT-LLT); c: Assessment of Lescol in Renal Transplantation (ALERT); d: Lescol Intervention Prevention Study (LIPS); e: Air Force/Texas Coronary Atherosclerosis Prevention Study (AFCAPS/TexCAPS); f: Cholesterol and Recurrent Events (CARE); g: Long-term Intervention with Pravastatin in Ischaemic Disease (LIPID); h: Prospective Study of Pravastatin in the Elderly at Risk (PROSPER); i: Anglo-Scandinavian Cardiac Outcomes Trial–Lipid Lowering Arm (ASCOT-LLA); j: West of Scotland Coronary Prevention Study (WOSCOPS); k: Post–Coronary Artery Bypass Graft (Post CABG); l: Collaborative Atorvastatin Diabetes Study (CARDS); m: Heart Protection Study (HPS); n: Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S).